In juni 2023 is de Europese Ontbossingsverordening (EUDR – EU Deforestation Regulation) in werking getreden en zou oorspronkelijk op 30 december 2024 van toepassing worden. De Europese Commissie stelde het van toepassing worden echter uit omdat alle IT-systemen nog niet klaar waren.
Echter, vanaf 30 december 2026 (voor grote bedrijven) en 30 juni 2027 (voor kleine en middelgrote ondernemingen) worden marktdeelnemers en handelaren wel degelijk verplicht om gepaste zorgvuldigheid (due diligence) te betrachten bij het op de markt brengen of verhandelen van een aantal risicoproducten.
De lijst is niet gering: hout, koffie, cacao, rubber, rundvlees, palmolie en soja, evenals een reeks afgeleide producten (zoals leer, chocolade en meubels).
In dit artikel bespreken we wat de verordening inhoudt, wat dit betekent voor bedrijven in België en Nederland en hoe oganisaties hier het beste mee omgaan.
Waarom een ontbossingsverordening?
Ontbossing en bosdegradatie dragen aanzienlijk bij aan klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit. De EU is een belangrijke importeur van grondstoffen die hiermee in verband worden gebracht. Met de EUDR wil Brussel garanderen dat producten die op de EU-markt worden gebracht of geëxporteerd:
- ontbossingsvrij zijn, en
- conform lokale wetgeving zijn geproduceerd.
Het doel is uiteindelijk om de Europese consument te verzekeren dat zijn kop koffie of reep chocolade niet ten koste gaat van tropisch regenwoud.
Wat zijn de verplichtingen voor bedrijven?
De EUDR introduceerde een due diligence-systeem in drie stappen:
1. Informatie verzamelen
- Marktdeelnemers moeten gegevens verzamelen over producten, herkomst en leveranciers.
- Belangrijk is de geo-locatie van de percelen waar de grondstof werd geproduceerd.
2. Risicoanalyse uitvoeren
- Bedrijven moeten beoordelen of er risico is dat het product gelinkt is aan ontbossing of illegale productie.
3. Risicobeperkende maatregelen nemen
- Indien er risico is, moet dit worden beperkt of uitgesloten, bijvoorbeeld door aanvullende verificatie, audits of samenwerking met leveranciers.
- Daarnaast moeten bedrijven hun due diligence-verklaringen indienen in een EU-brede informatiesysteem dat de douaneautoriteiten en markttoezichthouders zullen gebruiken.
Welke producten vallen onder de EUDR?
- Grondstoffen: hout, koffie, cacao, rubber, rundvlees, palmolie en soja.
- Afgeleide producten: leer, meubels, papier, chocolade, bepaalde voedingsmiddelen en chemische producten op basis van de genoemde grondstoffen.
De lijst is breed, waardoor niet alleen landbouw- en voedingsbedrijven getroffen worden, maar ook retail, bouw, chemie en logistiek.
Wie moet zich aan de EUDR houden?
De verplichting geldt voor:
- Marktdeelnemers: bedrijven die voor het eerst producten op de EU-markt brengen of exporteren.
- Handelaren: bedrijven die producten al in de EU verhandelen.
Hoe wordt gehandhaafd?
- Douaneautoriteiten spelen een cruciale rol bij de controle van EUDR-verklaringen bij import en export.
- Lidstaten moeten sancties opleggen bij niet-naleving: hoge boetes, inbeslagname van goederen en zelfs uitsluiting van aanbestedingen.
- Er wordt gewerkt met een risicogebaseerd toezicht: producten uit hoogrisicolanden zullen vaker gecontroleerd worden.
Zowel België als Nederland zijn grote importeurs en doorvoerlanden van koffie, cacao en soja. Denk aan:
Wat betekent dit voor bedrijven in België en Nederland?
- Antwerpse haven als toegangspoort voor cacao en koffie.
- Rotterdamse haven als grootste doorvoerhaven van soja en palmolie in Europa.
Dit maakt bedrijven in beide landen bijzonder gevoelig voor de impact van de EUDR. Importeurs, traders, logistieke dienstverleners en verwerkende industrie zullen allemaal hun processen moeten aanpassen.
Uitdagingen en aandachtspunten
1. Traceerbaarheid tot aan het perceel
Het verzamelen van geolocatiegegevens bij kleine boeren of complexe supply chains is een enorme uitdaging.
2. Datamanagement
Bedrijven moeten beschikken over systemen die data veilig opslaan, delen en rapporteren.
3. Samenwerking in de keten
Importeurs en retailers zullen meer druk zetten op leveranciers om te voldoen. Dit kan leiden tot heronderhandeling van contracten en strengere audits.
4. Korte implementatietermijn
Voor grote bedrijven is de deadline eind 2024. Dat is kort dag om systemen en processen aan te passen.
Hoe bereidt u zich voor?
- Maak een impactanalyse: welke van uw producten of grondstoffen vallen onder de EUDR?
- Inventariseer leveranciers en start de dialoog: kunnen zij geolocatie- en conformiteitsdata aanleveren?
- Investeer in IT en compliance-systemen: integratie met ERP, TMS en douanesoftware is essentieel.
- Volg de regelgeving: de Europese Commissie zal uitvoeringsregels en guidance publiceren.
- Overweeg certificeringen die aantonen dat u compliant bent, wat concurrentievoordeel kan opleveren.
Conclusie
De Europese Ontbossingsverordening (EUDR) betekent een fundamentele verandering in hoe bedrijven hun supply chains beheren. Het gaat niet enkel om douane en import, maar om volledige ketentransparantie van boer tot consument.
Voor bedrijven in België en Nederland, die een sleutelrol spelen in de wereldwijde handel van cacao, koffie en soja, is de impact bijzonder groot. Wie nu al begint met traceerbaarheid, data-integratie en due diligence-processen, zal straks niet alleen compliant zijn, maar ook sterker staan in de markt.
Wilt u weten hoe u zich kunt voorbereiden op de EUDR en hoe digitale tools u kunnen helpen bij traceerbaarheid en due diligence? Neem contact met ons op voor een gesprek met onze experts.